SERHILDANA BEYANDÛRÊ
1923-1924z
pênûsa Azad:h-21
LUQMAN YÛSIF
Gundê Beyandûrê li rojavayî bajarê Qamişlo dikeve, û bi 5
kîlometran ji sînorê ku Turkan sazkiriye dûr e.
Ew gundekî ava ye; bi gir û çem e û riya giştî ya ku
Qamişlo û Dêrikê dighîne hev di ber re derbas dibe, û her weha xêza hesin ya
tirêna ku ji Tirkiya diçe Îraqê di bakurî wê re derbas dibe.
Gundê Beyandûrê rûpelekî sereke di dîroka Kurdistana
rojava de digre, û di arşîva dewleta Firansa de jî hatiye tomarkirin, û yek ji
gundên eşîra Hacî Silêmaniya ye ku malbata Ûsivê Hiso xwediyê wîne, û gelek
şaxên eşîrên kurdî yên cûrbicûr ta niha jî gelek malbet tê de niştecîne wek:
Seydan, Elîkan, Abasan, Dorikan, Zaxuran, Dilmemik, Mihelemî, û h.d.
piştî di sala 1920an ku Sûrya kete bin desthilata
ferensî de, Firensa biryar sitand ku navendên xwe damezirîne, û yek ji wa yên sereke
li ser girê gundê Beyandûr avabike, û bi vê bafîkê qesra Ebenê ji navenda xwe
re hilbijart, û ev gund wek qaymeqamî ragihand û kesayetek ji bajarê Şamê wek
qayimqam jê re da destnîşankirin, lê di bin serpereştiya evserê firensî
liyotnan Rogan de bû.
Piştî qûnaxekê ji bicihbûna desthilata firensî li
gundê Beyandûr, roj bi roj nakokî di navbera leşkerê ferensî û gundiyan de
derketin ta radeyekê nema gundiyan dikarîbûn barê xwestekên wan hilgirin, û li
hemberî kiryarên wan yên ne rewa gundiyan xwe li hev dane hev û biryar sitandin
ku ew hewara xwe bighînin gundên derdora xwe ji bo kar û bara rûdana bi
firensiyan re ku di encamê de wan ji gund bikin der, û gundên derdoran li ser
vê babatê bi erkê xwe rabûn û bi wan re bûne beşdar.
Li ser serhildana Beyandûr ya ku di sala 1923an de
rûda, kesayeta civakî ya hişmend û navdar û her weha xwedî hiş û bîrewer ku di
demek ne dûr de çûye ber dilovaniya Xweda Ehmedê Hecî Îsa weha gotiye:
Piştî firansawiyan navenda xwe li gundê Beyandûr
ragihandin û li deverê bûne desthilat di demek e ne dirêj de soz û biryarên xwe
paşguh kirin,û li dijî gundiyan sitemkarî ji xwe re kirine armanc,wek mînak
sepandina baceyên bihtirî ji pêkarînên gundiyan.Binçavkirin û işkenceya ne rewa,û
ya herî balkêş û sereke ku bû çirûska
ragihandina serhildanê hewildana destdirêjiya li ser jinan, û di heman demê
kuştina Ebasê Mihemed, û binçavkirina mamê wî Silêmanê Ebês ku serokê eşîra Dorika
bû,û her weha kuştina Xelîlê Ehmê,û ziyana bi giranî gihandin birayê wî Evdo,evan
kiryaran teva hiştin ku di sala 1923an de kar û bar ji serhildan û êrîşkirina
li ser navenda Firensî bibe û di encamê were şewitandin,û qaymeqmê Şamî ku li
gel çend leşkeran bê kuştin.
Li vir hêja ye gotinê ku bavê Ûsivê Hebûsê ku yek ji
nişteciyên Beyandûr û ji eşîra Elîkan bû ku di destpêkê de agir berda navenda
Firensawî.
Di dema rûdana şer de li gundê beyandûr, serleşkerê firensawî
Rogan ji gera xwe ya nîgarkirina sînor li gorî rêkeftina Saykis-Pîko ji Eyn
dîwerê vedgeriya, û li ber çemê Qîro ku dikeve başûr û rojavayê Tirbespiyê de
rastî berxwedêrên eşîran hat, û piştî şerekî giran, Rogan û hijmarek mezin ji
leşkerên wî hate kuştin.
Piştî evê têkçûna mezin desthilata firensawî biryar
sitand ku navenda xwe veguheze Qamişlo û qijleya xwe li wir li ser mitikekî li
hemberî bajarê Nisêbînê bi cî bike.
HIN RONÎKIRIN LI SER VÊ BABETÊ
Gelek helwest û axftin li ser serhildana Beyandûr
hatin ragihandin û bihtirên wan ji hev ciyawaz in.
MÎNAK:
-Derbarî dîroka rûdana serhildana Beyandûr hin dibêjin
di sala 1923an de bû û hin jî dibêjin di sala 1924an de bû.
-Hin dibêjin Haco axa di gel hijmarek mezin ji
çekdarên xwe beşdarî serhildana 1923a bûye, û li gor dîroka malbata Haco ew di
sala 1926an de binxet bûne.
-Eşîra Cewala û her weha ya Hacî Silêmanan kuştina
rogan bi xwe digrin, lê ya rast ew e ku ew bi destê Emerê Hesê Berekêt serok
eşîra Bûtikan hatiye kuştin, û ji ber ew li Binxetê ji ber desthilata osmanî bazdayî
bû, ewî nexwest kuştina wî bi xwe bigre, lê di vê dawiyê de ev rastî hate
tekezkirin û meteryoza Rogan ku Emer bidestxistibû radestî mûzexana bajarê
Nisêbînê kir.
Serhildana Beyandûr yek ji berevaniya gelê Kurd bû di
ber xaka xwe de û ev serhildan bi xwe jî dibe dokîmentek li dijî regesperstan
ku Kurd ji demek ne dirêj ve li vê deverê bi cîbûne.
ليست هناك تعليقات: