a
Ji civaka Kurdî
(Derbirînên jina Kurd) Pênûsa Azad-H-15
LUQMN
YûSIF
Di wêje û
civakên cîhanî de, rewîşt û tîtal,yan jî gerdîş nayên paşguhkirin.Ziman û
wêjeya Kurdî jî beşeke di avabûna civaka
cîhanî de û bi zengîniya xwe,û li gorî helwest û dîtinên lêkolîner û dîroknas û
her weha rojhilatnasan di vî warî de ew di pileyek bilinde ye,lê mixabin ji
layê rewşenbîr û ronakbîrên Kurd ve ew guhdana balkêş pê ne hatiye kirin,û evê
sedem û têbîniyê hişt ez berê xwe bidim beşekî ji beşên civaka kurdî ku di riya
wê re hin derbirîn tên bi karanîn,lê bi rengê gelêrî ku wêjevan û nivîskarên me
xwe ji wan bi dûrdikin bêyî li ser rawestin ku ev beşekî giring û bengihîne ji
rewîşt û tîtalan ku di dawî de ziman û wêj ne tenê pê zengîn dibin,lê belê ew
bihtir pêşdikevin.
Xaleya ku ez
dixwazim di vî warî de bînim ziman bihtir bi civaka jina Kurd ve girêdayî ye, û
her derbirînek di helkeftek yan boneyek guncaw û girêdayê babetek taybet de tê
bi karanîn û ji wan:
-Eybîya Reşê:
Ev hevok, yan
jî ev derbirîn ji layê jina Kurd ve di boneyên taybet û bûyerên matmayî de tê
gotin.
Çîroka Reşê
çiye,û çi rû reşî kiriye ew babetek e cidaye û armanc jê ew e ku jin helwesta
xwe ji kiryara berçav.
-Te xwelî li serê min kirê:
Dema kiryarek
awarte û bi matmayîbûnê ve girêdayî be,ev derbirîn ji layê jinê ve tê bi
lêvkirin.
-Te kezya(pora)min kurkirê:
Ev derbirîn
girêdayî bûyerên şermezariyê ye û car caran bi bûyerên mirin û nîşkav e jî tê
girêdan,yanî li gor boneyê tê gotin.
-Wa weylê:
Ev derbirîn
bihtir ji layê dê ve tê bi karanîn,nemaze dema zarokek ji yên wê bi kiryarek ne
di rê de dirabe û di gelek caran de cihê hişyariyê digre,lê ji bilî dê jî evê
derbirînê bikar tînin û her jinek li gor rewşa bûyerê destnîşandike.
-Weyla pepûkê:
Derbirînek
gelek belav e di civaka jina Kurd de.Ew di bobelat û kerasetan de tê bi karanîn
û car caran di bûyerên matmayî de jî.
-Li min qirikê:
Qirik bi xwe
baleyek navdar e li herêma me û ji ber çîrokek wê ya taybet heye,jina Kurd ew kiriye
jêder ji bobelata xwe re û di rêya wê re hestê xwe dide diyarkirin.
-Ji bavê xwe,yan jî ji riha bavê fedî nakê:
Ev derbirîn
tê gotin ji jinekê re, yan jî ji keçekê re
dema bi kiryarek ne di rê de rabin,mebest jî ji vê derbirînê ew e ku
pêwîste jin, yan jî keç rêza wê ji bavê wê re hebe û ji bo ku bavê wê bi sedema
kiryarên kirêt û şaş ne be ser tewandî,ji lewma jin tê bi bîranîn wek haydarîkê
ku di encamê de bi rengek neyînî li bav ne vegere.
-Sikura min bişikê:
Piştî
karekî bi encamek neyênî ji layê jinê ve,ev derbîna wêyî poşmaniyê ye,û di
civaka jina Kurd de gelek belav e.
-Xebînetê:
Di
dema têkçûnekê de,yan jî di pey ji destçûnekê re ev gotin derbirîna nîşana
mixabiniyê ye, û di jiyana rojane de gelek tê bilêvkirin.
-Ez kor bibim:
Derbirînek
gelek caran ji dêla sûndê ve tê gotin,û wek şêweyekî ,yan jî hewildanekê ye bi
armanca baweriya ya(Yê)li hember pê were.
-Felaq reşiya mine:
Dema
jinek gazinekê ji sense xwe bike,yan jî kiryarek berevajî daxwaza wê rûbide ,ew
bêşensî,yan jî bêqudoşiya xwe bi vê derbirînê diyardike.
-Ev jî ji şensê min î kor e:
Sebaretî
jinê ev derbirînek bi wate ye jê re dema dem û dewran,yan jî çerxa felekê ne li
gor daxwaz wê be.Her weha tê bilêvkirin di dema ku yek ji zarwên wê bi hin
kiryarên xirab dirabe û di civakê de ne yê pejirandin.Ev derbirîn mîna gazinekê
ji şens e.
Ev
xalên navbihûrî ji sedên salan ve ta roja me ya îro têne bi karanîn û ji ber
berdewamiya ziman û jiyana civakî ewê bimînin beşek pir giring ji alavên
derbirînan.
Têbînî:
Ev
çend nimûne bûn ji derbirînên jina Kurd ,û ji bilî wan bi dehan hene,heger ne
bi sedan bin,lê wek nimûne min ev bi tenê anîn ziman.
ليست هناك تعليقات: