QALIBÊN HELBESTA KILASÎK
Pênûsa Azad hijmara hivdeh 17`ê
Walî Bedelpûr - Ûrmiye
Li gor belge û helbestên nivîskî ku destê me de
mane helbesta kurdî bi Elî Herîrî destpê dibe û bi hatina Cizîrî
û Xanî xurt dibe û heya îro li nav hemû dewerên kurdnişîn de didome.
Dema em basa helbesta kilasîk dikin em ji alî şikl û sûretê helbestê ve li
helbestê dinêrin û wate û derûniya helbestê ne pirr girîng e, yanî em tenê qala
helbestên kevnar yên ku zêde olî û irfanî ne nakin û her helbesta ku
taybetmendiyên helbesta kilasîk berçav bigire di nav mijara me de cih digire,
niha wate dixwaze ol û irfan be, dixwaze evîn be, dixwaze mijarên nûjen û
modern bin yan her mijareke din. Helbesta kilasîk gelek qalibên taybet bi xwe
hene ku hinek ji wan zêdetir hatîne bikaranîn û zêdetir nasiyar in. berî em
biçin ser qalibên helbesta kilasîk em ê bizanin ku helbesta kilasîk ji kîjan
pêkhateyan pêk hatiye.
1.
PÊKHATEYÊN HELBESTA KILASÎK
1.1.
RÊZIK (MISRE’I)
Kurttirîn
û piçûktirîn pêkhateya helbestê ye û bi tena serê xwe nikare were. Di helbesta
kilasîk de du rêzik gel hev malikekê çêdikin. Dawiya her rêzika cot jî
bi redîf yan qafiyeyê diqede.
Mînak: (Şêx
Evdirehmanê Axtepî)
Pur hezîn im, dûridest im, xurbetê dil kir
kebab (Rêzika yekem)
Dûr û mehcûr im ji yara nazika alîcenab (Rêzika duyem)
(Seydayê
Tîrêj)
Bes e cilka xewê bavê, li te şerm e tu razabî (Rêzika yekem)
Bizane ku cîhan dewr e, divê her dem tu pê ra
bî (Rêzika duyem)
1.2.
MALIK (BEYT)
Kêmtirîn
pêkhate ye ku dikare bi serê xwe helbest bête hesibandin û helbest dikare tenê
yek malik jî bibe. Malikek ji du rêzikan pêk tê û çawahiya hatina qafiye û
redîfê di dawiya malikan de qalibê helbestê diyar dike.
Mînak: (Melayê Cizîrî)
Îd e û her kes
ji dîdara te lê pîroz e îd
Ez tenê
mehrûmê dîdar im bi sed menzil beîd
(malika yekem)
Her seher
dinhêrim ez cana bi ahan ra ji dil
Barek-el-barî
bi îs’adin eleyha yewme îd
(malika duyem)
Dergehê lutfa
te xanim ma li mehrûman vebî
Înne kelben
basîten dehren zîra en bîl wesîd
(malika sêyem)
1.3.
REDÎF
Bi
peyvên hevwate û wekhev ku di dawiya malikan de tên redîf tê gotin. Hebûna
redîfê di helbestê de ne îcbar e û bi heskirina helbestvan redîf dikare hebe
yan nebe. Dema helbestekê de redîf hebe dibe peyvên pêş redîfê de tên hevqafiye
bin, yanî redîf bê qafiye û bi tenê nikare were.
Mînak: (Ehmedê
Xanî)
Serwa me
bi zerzeng û hezar îşwe û meş hat
Aşiq
kirin ehya li reqîban ku nexweş hat
Sunbul
kemilandin gul û lale xemilandin
Reyhan
şitilandin li roxan taze binefş hat
Ten der
ve nebû qet nedida bexti guşadek
Rû da me
şukur keibeyê talii ku du şeş hat
…
Di vê
helbestê de peyva Hat wek redîf hatiye bikaranîn û her wek tê dîtin peyvên
beriya wê hevnewa û hevqafiye ne.
1.4.
QAFIYE
Bi peyvên hevnewa ku herî kêm du tîpên wan yên
dawîyê weke hev bin û di dawiya malikan de tên qafiye tê gotin.
-
Nîşanên
pirjimariyê ku dawiya navdêran we dizeliqin nikarin weke qafiye bêne
hesibandin. (Mînak sêvan û destan û berxan ne hevqafiye ne)
Mînak: (Tehsîn Doskî)
Cejn e û
alem hemû rabûne keyf û xwoşiyê
Bes dilê
jar û reben yê kevtiye bêhoşiyê
1.4.
NEWA (Wezn / Kêş)
Çawahiya
rêzbûna kîteyên kurt û dirêj û rîtm û awaza ku di her rêzika helbestê de heye
newaya helbestê diyar dike û di helbesta kilasîk de newa û kêşa hemû rêzikên
yek helbestê dibe mîna hev be. Mînak tewayî dîwana Mem û Zînê ser yek newayê
hatiye hûnandin. Mijara Kêş û newaya helbesta kilasîk gelek berfireh e û em ê
di beşek cida de li ser wê bisekinin.
Mînak: (Melayê
Cizîrî)
Kesê mihnet dî û firqet, vexwarî cureya hicrê
ke, sê, mih, net, di, yû, fir, qet, ve, xwa,
rî, cur, e, ya, hic, rê
-/// , -///, -///, -///
Girî wan tê bi halê min di vê hicran û cecrê da
Gi, rî, wan, tê, bi, ha, lê, min, di, vê, hic,
ra, nû, zec, rê, da
-///, -///, -///, -///
2.
QALIBÊN HELBESTA KILASÎK
Helbesta
kilasîk di gelek şikl û qaliban de hatiye hûnandin lê hinek qalibên wê ji
hemiyan zêdetir hatîne bikaranîn ku em ê li ser wan bisekinin û taybetmendiyên
her yekê bidin nasandin.
2.1.
MESNEWÎ
Mesnewî
ew cur helbest e ku her malika wê qafiyeya serbixwe heye, yek ji qalibên herî
kevnar e û taybet ji bo hemase, çîrok, destan û serbihorî û mijarên dirêj tê
bikaranîn. Mînakên pirr zêde ji bo qaliba Mesnewî di nav helbesta kurdî de hene
ji wan mirov dikare Mem û Zîn a Xanî, Seyfilmilûka Siyahpûş, Mewlûda Melayê
Bateyî, Dîwana Mela Ehmedê Palo, Dîwana Şêx Eskerî û … nav bibe.
Çawahiya
hatina qafiyeyê di qaliba Mesnewiyê de viha ye:
1) -------------a -------------a
2) -------------b -------------b
3) -------------c -------------c
…
Mînak: (Mela
Ehmedê Palo)
WELAT
1)Welat
tu kevtî bin destê neyara
Dikî
feryad û qîrîn û hewara
2)Dibê
tarîx bixwîne min bibîne
Ji nav
pencê gur û ejder derîne
3)Gelek
navdar û şîrîn û bideng e
Şepal û
nazik û rengîn û şeng e
4)Cihê
mêr û piling û kund û şêr e
Çiya û
lat û derbend û zinêr e
5)Elat û
xar û kendal û newal e
Bi vî
rengî dizanim bêheval e
…
2.2.
QESÎDE
Qesîde ew cur helbest e ku rêzika wê ya yekem
di gel hemû rêzikên cot hevqafiye be û hejmara malikên wê ji pazdeh malikan
zêdetir be. Mijara qesîdeyan di helbestên kilasîkên berê de zêde medh û sena,
şîret û nesîhet, hîkmet û îrfan û … ye lê helbestvanên hevdem mijarên civakî û
siyasî û … jî di qalibên qesîdeya de hûnandîne. Feqiyê Teyran gelek
qesîde hûnandine û zêdeyî helbestvanên kilasîk kêm û zêde qesîde jî di nava
helbestên xwe de hene.
Çawahiya
hatina qafiyeyê di qaliba Qesîdeyê de viha ye:
1) -------------a -------------a
2) -------------* -------------a
3) -------------* -------------a
…
Mînak: (FETHÎ)
1)Di
tewhîda xweda da ebd-i kemter
Dibêje
nezmekê wek eqdê cewher
2)Qedîm
e, xaliq e, mewla ye mewsûf
Bi
ewsafê kemalê ey hunerwer
3)Ew e
her heyy û heq tedbîr û teqdîr
Ji wan
re destê qudret bûye rehber
4)Murîd
e ew ji bo xeyran û şerran
We lakîn
nîne razî ew ji bo şer
5)Sifatê
wî ne eynî zatê wî ne
Ne xeyr
in hem ji bona zatê ekber
…
62)Îlahî
rehmeta te bo me meqsûd
Li Fethî
re birêjî feyzê ji her der
63)
Tehiyyet û selat û hem selaman
Li
mewlayê me û hem cumle perwer
2.3.
XEZEL
Xezel ew
cur helbest e ku rêzika wê ya yekem di gel hemû rêzikên cot hevqafiye be û
hejmara malikên wê herî kêm 5 û herî zêde 12 heya 17 malikan be.
Pirrhejmartirîn qaliba helbesta kilasîka kurdî ye û ji her qalibî zêdetir
hatiye bikaranîn. Mijara wê zêdetir evîn û îrfan e lê helbestvanên hevdem
Xezelê ji bo hemû mijarên ciwakî bi kar tînin. Xezel qalibeke helbestê ye ku
hem pirr tê heskirin û hem zêde tê jiberkirin. Em dikarin bibêjin Dîwana Melayê
Cizîrî mizintirîn û menzûmeya Xezela kurdî bidin nasandin wekî din dehan
helbestvanên mezinên xezelnivîsên kurd hene ku ji wan mirov dikare Xanî,
Bateyî, Nalî, Mehwî, Wefayî, Hêmin, Palî, Fethî, Şêx Evdirehmanê Axtepî, Şêx
Eskerî, Siyahpûş û … nav bibe.
Çawahiya
hatina qafiyeyê di qaliba Xezelê de mîna qaliba Qesîdeyê û viha ye:
1) -------------a -------------a
2) -------------* -------------a
3) -------------* -------------a
…
Mînak: (Mela
Eliyê Êrsî)
Ah ji
derdê dilberê dîsa me dil bû parepar
Îftîraqa
wê hebîbê ez kirim mehbûb û jar
Ez kirim
dîwan û sewda zalimê kuştim bi can
Her wekî
go me li dest da lew ji çogan tê ye nar
Derbê
wan şitrî û nazan lew dibarin jê xedeng
Mîslê
wan berq û biharan têne min dil ah û zar
Ey felek
zalim felek dîsa te kul kir can û dil
Min
dizanî xaîn û zalim tu yî hem bêweqar
Xem li
min pirr bûn li dil rabû seher Ceyhûn û Nîl
Ah ji
ber van derd û êşan qet nehin sebr û qerar
Derd û
êşên ji curû’han kuştine rû’h û rewan
Re’hmekê
carek li min ke ma heta kengê hewar
Xeml û
arama girêde zulf û biskan tu bihon
Mawerê
lê bireşîne were ‘en qerîbîn fî cewar
Eyneyê
dane li ber xwe çeşmîyan tu kil bide
Here
baxan gezmeyê ke j’pencerê tu were xwar
Baxçeyê
yar tê xuyabit dê gul û çîçek vebin
Hem
vewestin ji qîraet bulbil û şehlûl, sîqar
‘Îde
û nawroz dibûrin li me bê hedd û qîyas
Dawet û
sersal dihatin û diçûn sêsed hezar
Her
kesek keyf û wîsalê hel dikit lê ez tinê
Jar û
mehrûm û ser û rî û ceger tê da ye nar
‘Îd e
û nawroz bibûrin cumle wîldan û perî
Tê hebin
qet ez hesab nakim ewan îlla bi yar
Acîzen
e‘ima teraqî fe-nqelib ya ze-l-zeka
Îsmehu
fe-dxul hunake elîfen fe h’we-l-wîzar
2.4.
MUSTEZAD
Peyva
mustezadê bi wateya zêdebûyî ye û Helbesta Mustezad di şiklê xwe de wek Xezelê
ye lê nîvrêzikek bi dawiya her rêzikê we zêde dibe û qafiyeya nîvrêzikê mîna
rêzika pêşiya xwe ye.
Çawahiya
hatina qafiyeyê di qaliba Mustezad de viha ye:
1) -------------a --a
-------------a --a
2) -------------b --b
-------------a --a
3) -------------c --c
-------------a --a
Mînak: (Mele
Eliyê Êrsî)
Ey naz û perî hora di Fîrdewsê çi pak î,
zêr î tu ne xak î
Bîllahî were derdê li dil belkî dewa kî,
yekcarê me şa kî
Zanî te kirin em li dinê şubhetê dînan,
meqtûlê birînan
Qesda te meger can bû li zulfan tu fîda kî,
yek car me fena kî
Xweş weqtê lîqayê ji sefayê meke qurban
bê elem û derdan
Dilber ku ji qetla me dixwazî xwe helal kî,
lazim tu wisa kî
Wellahî şeb û rojê me li dil da tu xîyal î,
bêsebr û mecal î
Ma dil te nihin daxê li qelbê me şîfa kî,
yan tê me çawa kî
Şer’ha ku me çêkirîye ji ahîn û ji derda
halê me ye tevda
Hetta mirinê ey Elî tu ah û nîda kî,
nabit
xwe cida kî
2.5.
MUSEMMET
Musemmet
helbestek e ku ji çend riste
û bendan pêk tê. Her riste
dikare ji du heya zêdetir ji 10 malikan pêk were û qafiyeya hemû malikên her
risteyê dibe mîna hev be lê qafiyeya risteyên cida ne mîna hev e. di dawiya her
risteyê de jî malikek bi navê bend tê û qafiyeya hemû bendan jî wekî hev
e.
Çawahiya
hatina qafiyeyê di dawiya riste û bendên qaliba Musemmet de viha ye:
-------------a -------------a
-------------a -------------a
-------------a -------------a
… (Riste)
-------------a -------------b
(Bend)
-------------c -------------c
-------------c -------------c
-------------c -------------c
… (Riste)
-------------c -------------b
(Bend)
-------------d -------------d
-------------d -------------d
-------------d -------------d
… (Riste)
-------------d -------------b
(Bend)
Mînak: (Melayê
Cizîrî)
Îro mi
dî weqtê seher Ew dilbera sundus di ber
Dîsa di
lebsê sor û zer Nûrek
munezzeh bû beşer
Biskên
siyah xalên di qer Reşkagulê
zulf çûne ser
Eswed bû
daˈim secde ber Min bestî
ˈeqda muiteber
Xeflet
bi sir da min nezer Mîran
bi qetlê kir xeder
Tîr dane
dil şahê Mecer
Bêmurwe amanc kir ceger
Feryad û
efxan sed keser Wesfan
neşêm lê ev qeder
(Risteya
yekem)
Zanim ko
roj bû hate der Subhan ji
şahê qudretê
(Benda
yekem)
Subhan
ji te şahê celal Hostayê pir qudret li bal
Xasa te
dayî ev cemal Dêmê ji qudret xett û xal
Kifş bû
di qewsê da hilal Vê ra mi dî bedra kemal
Lê bûn
niqab çewgan û dal Wan yek bi mestî daye pal
Lê
seyyirî bayê şimal Pêçane ser nûra zelal
Qet
kes-i dîn ev reng misal Mutrib were weqt e û mecal
Zaza bi
nayê ra binal Saqî werîn xemra helal
(Risteya
duyem)
Carek ji
ser dêmê vimal Zulfên li dora cebhetê
(Benda
duyem)
Zulfên
muˈenber kagulîn
Biskên siyahreng sinbilîn
Ta ta bi
dav dav fittilîn
Çînçîn bi
mestî silsilîn
Dayê
nesîm têk meyyilîn
Wê qest e xala filfilîn
Ebleq ji
qudret xemmilîn Wê buxçeyê gul kemmilîn
Tê
ˈendelîb û bilbilîn Roj hate birca sinbilîn
Xeflet
me dî lew xeccilîn
Mehrûm û mehcûr dilkul în
Mecrûhê
tîrên qizil
în Rehmê
ke pir sohtîdil
în
(Risteya
sêyem)
Vê
perdeyê carek hilîn Bavê
niqaba zulmetê
(Benda
sêyem)
2.6.
ÇARÎN
Ji çar rêzikan pêk tê û rêzika sêyem gelek
caran qafiye tineye. Mijara wê evîn, îrfan an felsefe ye.
Çawahiya
hatina qafiyeyê di helbestên çarîn de viha ye:
-------------a -------------a
-------------* -------------a
Mînak: (Seyîd
Celal Nizamî)
Şev hat
û ez mam gel xeman
Bê
hevdem û dil ber neman
Fikr û
xeyalan nîne rê
Del
bendiyê dav û deman
Cureyek ji çarînan jî heye ku jê re Dubeytî
tê gotin ku ew jî eynî mîna çarînê bi çar rêzikan çêdibe û zêdetir di nava
gundî û mirovên helbesthezên ne pispor de hatiye bikaranîn. Mînaka herî navdar
bo vê helbestê Baba Tahirê Uryan e.
Mînak: (Baba Tahir)
Dilim ez derdê te daîm xemîn
e
Be balîn xiştim û bester zemîn e
Hemîn cûr mim kê mû te dost dîrim
Zi her kêet dost dîre hal în e
Wek pêşiyê
de me got gelek qalibên helbesta kilasîk hene lê hinek ji wan di nav
helbestvanên kurd de kêmtir hatîne bikaranîn. Di dewamê de em ê bi kurtasî li
ser hinek qalibên din jî bisekinin.
2.7.
QÎTE
Herî kêm ji du malikan pêk tê û tenê rêzikên
cot hevqafiye ne. mijara wê li ser yek tiştî ye û zêdetir exlaq û civak û şîret
tê de tê berçav.
Çawahiya
hatina qafiyeyê di qaliba qîteyê de viha ye:
------------- -------------a
------------- -------------a
------------- -------------a
2.8.
MUFRED (TEKBEYT)
Tenê yek
malik e û durêzikên wê carna qafiye hene û carna nînin. Helbestvan hemû mebest
û armanca xwe tenê di yek malikê de dibêje û zêdetir ji bo şîretên exlaqî tê
bikaranîn.
Mînak: (Helbestvan:
Nediyar)
Pirr
bixwîne kêm bizane qur bi ser
Kêm
bixwîne pirr bizane gul bi ser
Wate: Xwendina baş ev e ku xwîner bi başî tişta
xwendî fêr bibe ne ku ger mirov rojê 1000 rûpelan bixwîne û çi tiştî jê fêr
nebe kareke bêsemer e.
2.9. TERCÎI BEND
Helbestek
e ku ji çend xezel an qesîdeyên hevnewa û hevwezn lê bi qafiyeyên cuda pêk tê û
malikeke bi qafiyeya cuda di navbera hemû xezelan de tekrar dibe.
Çawahiya
hatina qafiye û bendan di qaliba TERCÎI BEND de viha ye:
-------------a -------------a
-------------* -------------a
-------------* -------------a
… (Xezela yekem)
-------------b -------------b
(Bend)
-------------c -------------c
-------------* -------------c
-------------* -------------c
… (Xezela
duyem)
-------------b -------------b
(Bend)
-------------d -------------d
-------------* -------------d
-------------* -------------d
… (Xezela
sêyem)
-------------b -------------b
(Bend)
Mînak: (Melayê
Cizîrî)
Enwera rengifirişte beşera horîsirişt
Ya ji
miska Xetenê xal û xet û kagul û qişt
Ger xwe nîşan seqerê dit dikirit hor-i bihişt
Keˈbeya
tê ne put ew putkede ye û dêr û kinişt
Ko nesîb da ji ezel heq ji me raˈişq-i newişt
Feyde
nakin li me ism û ne tilism û ne nivişt
Zahirî da me ˈezabek we ko batin ve bihişt
Sohtinê
daye hinavan û ceger têk-i birişt
Qesd-i weslê me bi can kir ko vedayîn û ne hişt
Dest
nehilîn ji teleb ger me di rê çit ser û tişt
Pişt-i nadîn du hezar xencer û tîr û rim û xişt
Me serî
daniye rê û bi Xwidê bestiye pişt
Ew e min rûh û heyat û ew e min
qibleyê zat
Senema sur ji semed neyşekera leb ji nebat
Ehsene l-lah û tebarek ji sura wê senemê
Zeriya dêmidur û lebşekera ˈişweperî
Ya ji
ser ta bi qedem têk-i ji ˈeybane berî
Ji sera perdeyê Lahût-i bi sed şêwe kirî
Bête ber
ˈeynê şuhûdê di libasê beşerî
Haşi li-l-lah tu kesan dîbitin ev rengê zerî
Daye ber
qend û nebatê ji du leˈlên şekerî
Bê tu, ya lebşeker î, ya tu nebata bi ter î
Ellah
ellah çi tecella ye ji sirra qederî
Haciyan silsile bestîne li dora qemerî
Dor-i
beytê ji Sefa têne semaya seherî
Bê muruwwet ko du mêran ji surê mey di serî
Ew
nehêlin çîn tewafê we ziyaret hecerî
Zemzem û xulxule û ˈumre û ˈîd û
ˈerefat
Senema sur ji semed neyşekera leb ji nebat
Ehsene l-lah û tebarek ji sura wê senemê
Min bi dil sûretê can dî ji butan ew bi tenê
Ew tinê
serwa rewan dî ji zerîfên çimenê
Sosin û sinbil û gul çerx e li dora semenê
Xemriyan
helqe û çîn dane ji miska Xetenê
Ser didin çeşmeyê heywan û bi zimzim direnê
Lê çi
şîranî ye Ellah te ji wê kift û çenê
Ez dibêm bedr e bi dêm lê dikitin guft û kenê
Ya yeqîn
roj e li şerqê we şefeq daye dinê
Xelitim Rûhê qudus hatiye nêv wê bedenê
Dikit
ihyayê mewatan bi sur û reft û çunê
Te nehin bawer û îman nezerê dê û binê
Çi
tecella ye bûyî qible melek rû didinê
Azerî ger bidiya hûr dikirin Lat û
Menat
Senema sur ji semed neyşekera leb
ji nebat
Ehsene l-lah û tebarek ji sura wê
senemê
Nêrgiza mest û şirîn û gul û nisrîn e ji reng
Şeker û
lûˈlûwê mensûr û bi dil ahen û seng
Me ji ber zerbê evînê bûye dil pêt û pereng
Lew me
şeb ta bi seher nale ye wek muxnî û çeng
Da me sed reng-i ˈezabê we nehat der ji me deng
Hestiyan
girtiye nasûr û mejî da heye jeng
Lew ne hişyar û xumar în me nexwarî mey û beng
Li me
îro du kemandarê hebeş hatine ceng
Têne qetla me di destan du siyehqewsê ji Yeng
Direşînin
me û tên me du hezar tîr û xedeng
Cegerê kun dikin û tê dibeyin mislê tifeng
Mislê wê
kafir û zalim qe diyin kes di Fireng
Nazik û xob û şekerxende û
şêrînherekat
Senema sur ji semed neyşekera leb ji nebat
Ehsene l-lah û tebarek ji sura wê senemê
2.10. TERKÎB BEND
Helbestek
e ku ji çend xezel an qesîdeyên hevnewa û hevwezn lê bi qafiyeyên cuda pêk tê û
malikek di navbera hemû xezelan de her car bi qafiyeyeke cuda tê.
Tenê ferqa wê di gel tercîbend ev e ku di terkîb bendê de malika navbera
xezelan de xweser e.
Çawahiya
hatina qafiye û bendan di qaliba TERCÎI BEND de viha ye:
-------------a -------------a
-------------* -------------a
-------------* -------------a
… (Xezela
yekem)
-------------h -------------h
(Benda yekem)
-------------c -------------c
-------------* -------------c
-------------* -------------c
… (Xezela
duyem)
-------------t -------------t
ÇAVKANÎ
1.
Ferhenga
Mamoste Hejar, Henbane Borîne
2.
Qanatê
Kurdo, Tarîxa Edebiyata Kurdî (1983) Stokholm
3.
Kovara
Nûdem, Hevpeyivîn [rojen barnas: "peşeroja edebiyata kurdi girêdayî
pêşeroja gelê kurd e"] hejmar:10.
4.
Wikipediyaya
Kurmancî
5.
Birahîm
Qasim (Ciwankariya Helbesta Kurdî)
6.
Scott,
Clive, Vers libre: the emergence of free verse in France, 1886–1914 Clarendon
Press, Oxford ISBN 9780198151593
7.
Miller,
Andrew. Greek Lyric: An Anthology in Translation
8.
مفهوم شناسی شعر و مصداقهای آن (مرتضی براتی 1393)
9.
بهار، محمدتقی ملک الشعرا (1366) شعر چیست و شاعر
کیست؟
10. کتاب سه
خشتیهای کُردی کُرمانجی خراسان (Sê
Xiştîyên Kurmancî yê Xorasanê) تألیف
پروفسور جلیل جلیل
11. خبرگزاری
بینالمللی کردپرس_سرویس فرهنگ و هنر یحیی علوی فرد
12. ارسطو
(۱۳۶۲). «بوطیقا، جلد: 13»
جلالی نائینی، سیدمحمدرضا. «قدیمترین کتاب مقدس قوم آریایی ادبیات مقدس هندو
ليست هناك تعليقات: